Yüzyıllık Kültür: Sansasyonel Anlar ve Skandal Taşlar

Tutankamon, Eurovison ve 38 tonluk bir sanat eserinin kayboluş hikâyesi… İspanyol kültürü Hollywood'u bile sollamış olabilir mi

Bu listeyi okurken ‘İspanya sen neler yaşadın öyle?‘ dememek elde değil. Yani düşün, Tutankamon’un mezarını bulan İngiliz arkeolog **Howard Carter**’ın soluğu Madrid’de alması mı dersin, yoksa 90 kamyonla taşınan antik **Debod Tapınağı** mı… Resmen taşınan tarih, TIR üstünde.

**1904**’te **José Echegaray**, “evrensel edebiyata katkılarıyla” Nobel alıyor. Ardından **Azorín**, Fransa’da gezen Kral XIII. Alfonso’yu telgrafla ABC gazetesine bildiriyor. WhatsApp yoktu tabii, gazeteci dediğin o dönem terler içinde çırpınırdı.

Ve **Mérida**’daki Roma amfitiyatrosu… 1910’da kazmaya başladılar ama bu antik mekân, bir dönem sonra Sibel Can’ın klip çekmesi kadar popüler hâle geldi. Tabii o zamanlar TikTok yoktu, sabır vardı.

**Jacinto Benavente** de boşa kazanmamış Nobel’i: ‘İspanyol dram geleneğini layıkıyla devam ettirdiği‘ için ödül almış. Bizde olsa drama kraliçesi ödülü Hadise’ye giderdi… O başka konu.

 Barça’nın konser salonunda **Concierto de Aranjuez**’in ilk performansına şahit olmak ister miydin? 1940’ta dinleyene ne Madonna vardı, ne kulak tıkacı. Sadece müzik, gerçek müzik.

1956’da ilk **Cinemascope**’lu film çekiliyor. Cinemascope ne dersen, özetle geniş açı, daha çok drama, daha büyük gözyaşı. Netflix öncüleri işte.

Bunuel’in Cannes zaferi? 1961’de **Palme d’Or** almış. Türkiye’den hâlâ tek “altın palmiye,” park bahçede dikili olan.

Madrid sokaklarında tıkır tıkır gelen 90 kamyon. İçinde binlerce yıllık taşlar. 60’larda teknolojimiz ‘çekçek’ seviyesindeyken, adamlar tarih taşıyordu.

**Paco de Lucía**’nın ‘Entre dos aguas’ı listeye girmiş, şükür. Flamenkodan önce biz hâlâ ‘harmandalı mı horon mu’ derdindeydik.

1975’te tiyatrocular grev yapmış; grev dediğin böyle olur işte. Bugünün beyaz yakalısı hâlâ uzaktan çalışayım mı diye düşünüyor, kendini Hamlet sanıyor ama değil tabii.

**Rafael Alberti** sürgünden dönüyor, **Vicente Aleixandre** Nobel alıyor, ama arada Real Madrid yine ligde ilk 3’e giriyor. Değişmeyen tek şey futbol, andırıyor biraz bizim memleketi.

1980’lerde ARCO diye modern sanat fuarı başlıyor. Hani şu galerinin içine bir sandalye koyup altına “kapitalizmin bekleme odası” yazıyorlar ya, işte o ayar işler.

Ve evet, **La Macarena**! 1996’da ABD listelerinde 14 hafta bir numara. Amerika’ya ritmimizi satarız ama vizeyi yine zor alırız.

**Guggenheim Bilbao**, 1997’de açılıyor. Şehrin çehresini değiştiriyor. Bizde ‘şehir değişince’ genelde ‘daha çok beton’ anlamına geliyor.

**Museo del Prado**’nun genişletilmesi 9 yıl sürüyor. Türkiye’de olsa, 9 ayda 3 AVM dikilirdi. Ne diyelim, sanata yatırım başka bir seviye.

2006’da **Reina Sofía Müzesi**, **Richard Serra**’nın **38 tonluk** heykelini kaybediyor. Evet, tam 38 TON. Yani koca Sanayi Mahallesi üstüne oturmuş olabilir şu an, haberimiz yok.

Ve tabii ki **Me Too**. Hollywood’da devrim yaptı, İspanya’da kulisler karıştı. Bizde ise hâlâ ‘ünlü sunucu taciz etti mi’ haberi alt bantta geçiyor, kınama yağmuruyla birlikte.

2023’te İspanya Kraliyet Ailesi Koleksiyon Galerisi açıyor. Bizde o kraliyet kelimesi bile ağızları bozar ama işin içinde sanat ve müze oldu mu, akan sular durur.

İspanyollar her köşeye bir kültür sıkıştırmış. Şair kazanmış, müze genişlemiş, konser basmış, arkeoloji patlamış. Darısı başımıza, belki bir gün 38 tonluk heykeller değil ama birkaç tonluk akıllar kaybolmaz… 😉

Dipnotlar

1. Cinemascope: 1950’lerde sinema salonlarında daha etkileyici görüntüler elde etmek için geliştirilen geniş ekran teknolojisi. Şu an ‘4K IMAX’ neyse, onun dedesi.

2. ARCO: İspanya’da düzenlenen, çağdaş sanatın kalburüstü fuarlarından biri. Yani sanat dünyasının ‘cool çocuklar’ toplantısı.

3. Richard Serra: Minimalist ve devasa metal heykelleriyle tanınan Amerikalı sanatçı. Heykelleri “görme hissini” değil, bizzat “vücuda çarpma riskini” hedefler.