Transformer Beyne Nöron Sigortası, Düzenlemesiz Enerjiyle Tanışın!

Yapay zekânın gözdeleri olan Transformer modelleri, bugüne kadar her ne kadar Matrix havasıyla sahnede parlasalar da, içlerinde dönen hesapların çoğu hâlâ sisli bir köy yolundan farksız. Öyle ya, milyonlarca parametrenin dans ettiği bu sistemlerin neden doğru çıktılar verdiğini anlamak, ‘annemin tarif defterini şifreyle açmak’la eşdeğer bir uğraştı. Ama işte sahneye yeni biri çıktı: düzenlemesiz enerji fonksiyonu. Evet, düzenlemesiz. Ne L2, ne dropout, ne çay molası. Sade, düz, saf bir enerji tanımı. Üstelik Transformer saflarında yeni bir şeffaflık ihtimaliyle geldi.

Bu enerji fonksiyonu, ileri zekâ gösterilerine düşkün mühendislerin içini kıpır kıpır edecek türden. Matematiğini eline alan, bu fonksiyonun çapraz entropiyle sıkı fıkı bir ilişkisi olduğunu hemen anlıyor. Daha da iyisi, bu model çıktısını aslında en yakın komşu aramasına indirgiyor. Yani tüm bu vektörlü aşk hikâyeleri arasında, sistemin en değer verdiği “komşu kim?” sorusuna verdiği cevabı görselleştirmek mümkün. Tantanayla çıkan boy band gruplarında ‘en cool üye’yi seçmek kadar bariz hâle geliyor artık.

Ve tabii, düzenleme (regularization) olmadan iş görmesi de cabası. Normalde bu modellerin hatalara sapmaması için başlarına düzenleme kaputu takılırdı. Ama yeni yaklaşım, bu tür önlemlere ihtiyaç duymadan istikrarlı sonuçlar verdiğini iddia ediyor. Bir nevi kontrolsüz ama başarılı bir sanatçı gibi. Dizi dünyasında her sezon tutan ama asla sponsor sözü dinlemeyen karakterler gibi düşünmek mümkün. Bağlantıları sadeleştiriyor, hesaplamaları hafifletiyor, bir de üzerine açıklanabilirlik bonusu sunuyor. Yani Transformer artık sadece başarılı değil, aynı zamanda anlatılabilir bir model haline geliyor. Fen lisesi çocuğunun hem zeki olup hem espri yapabilmesi gibi bir şey.

Model analizinde bu tür inkişafların değeri büyük. Hele ki açıklanabilirliğin yapay zekâda hem bilimsel hem felsefi bir meseleye dönüştüğü 2020’ler dünyasında. Artık kimse “modelin içi kara kutu, sonuçlar doğru işte” diyerek paçayı sıyıramıyor. Yeni enerji fonksiyonu ise Transformer dünyasının gizli duvarlarını biraz olsun saydamlaştırıyor. Ne diyelim, belki de bundan sonra sadece sonuçlara değil, süreçlere de âşık olunur?