Ortadoğu Navigasyona Geçti, Yeni Rotada Barış Var mı?

Harita üzerinde parmağını gezdirerek çözmeye çalışanlar için Ortadoğu uzun yıllar boyunca bir labirenti andırdı. Sınırları cetvelle çizmek isteyenler, içinden geçen tarihsel fay hatlarını hep görmezden geldi. Şimdi sahneye yeni bir aktör giriyor: GPS. Hayır, bugünlerde birilerini eve bırakırken yollarını kaybedenlerin mucizesinden söz edilmiyor. Bu, politik GPS – yani bölgedeki güçlerin nerede durduğunu, hangi yöne ilerlediğini gösteren dijital olmayan, ama son derece gerçek bir sistem.

İsrail, Suudi Arabistan ve başka oyuncular, yakın geçmişe kadar birbirlerinin yörüngesinden nasılsa uzak duruyordu. Ama son aylarda rotaların değiştiği hissediliyor. İsrail-ABD-Suudi üçgeni, diplomatik Waze uygulamasında “en hızlı rota”ya sanki el sıkışarak karar vermiş.

Hamas’ın saldırıları, İran’ın gölgede kalma huyu ve Arap dünyasında artan baş ağrısı derken, bazı ülkeler birbirine “konumunu paylaş” demeye başladı bile. Karşılıklı çıkarlar, eski kırgınlıkları ve dini duvarları dümdüz geçmeye meyilli. Pragmatizm, bölgenin yeni dini olabilir mi? Belki de artık siyaset, eski fıkralardaki gibi “bir Arap, bir Yahudi ve bir Amerikalı bara girer” repliğiyle değil; Uber çağının ruhuyla ilerliyor: Nereden nereye?

ABD, bu rotanın en üst noktasında sürücü koltuğunda oturduğunu sanıyor. Ancak kaynaklar azaldıkça, petrol kokan amortisörler inceden çatırdıyor. Çin ve Rusya’nın pusuda bekleyen app versiyonları, yeni bir yön önerisiyle bildirim göndermek üzere.

İran, sisteme hâlâ manuel giriyor: Karşıya geçmek için GPS değil, geleneksel yöntemler tercih ediliyor—yer altı tünelleri ya da ‘bizdeki eski haritalar’. Bölge sırlarla dolu, ama her sır eninde sonunda uydulara yakalanıyor. Teknoloji yalanı sevmiyor; haritaya sığmayan gerçekler artık ekrana sığıyor.

Gerçek şu ki bu yeni dönemece kimse elinde “son durak: barış” tabelasıyla girmedi. Ama herkes trafik sıkışıklığından usandı. Ve muhtemelen fikir şu: Eğer tarih bizi sürekli aynı döngüye sokuyorsa, birileri sonunda ‘yeniden rota hesaplanıyor’ demeliydi.

Soru şu: Bu yeni Ortadoğu haritasında, yol tarifini kim yapıyor – ve diğerleri ne kadar dinliyor?