Evangelion’u hâlâ yanlış anlıyorsun

30 yıl geçti hâlâ 'melek' deyince dini eğitim zannediyorlar... Japonlar sana o anlamı kastetmemiş olabilir mi?

Tokyo’dan dünyaya yayılan bir kafa karışıklığı: Neon Genesis Evangelion. 1995’te ekranlara indiği andan beri milyonların zihnini bulandırdı hem de öyle ‘biraz karışık’ değil, ‘dershaneye gitmek lazım’ türünden karışık. Hâlâ izleyen herkes ya ‘Ben tam çözemedim ama çok derin’ diyor, ya da ‘Melek dedikleri, o bildiğimiz melek değil mi ya?’ diye soruyor. Cevap hayır. Kesin hayır.

Evangelion, din anlatmıyor. Ama din dilini kullanıyor. Tıpkı politikacının halkı kandırırken Allah kitap demesi gibi… Japonlar da Hristiyanlık estetiğini almış, post-apokaliptik1 bir sosyolojik sudokuya çevirmişler. Melek dedikleri varlıklar, orijinal İncil’den değil; yaratığın biri DNA’sı fazla hüzünlü uzaylılar gibi.

Amerikan çizgi roman sitesi ComicBook’un ortaya çıkardığı üzere, Evangelion’un sözde ‘anlamı’ ile gerçek niyeti arasında bir uçurum var. Tıpkı televizyonlarda gördüğün ‘milli ve manevi değerler’ dediklerinin aslında kredi kartı borcu olduğu gibi.

Yaratıcısı Hideaki Anno zaten yıllardır bunu söylüyor ama duymak isteyen kulak nerede? Diyor ki: ‘Ben depresyondaydım. Bu anime, benim kendimle savaşım.’ Yani melek dediği, aslında psikolojik travma.

Ne bekliyordun? Cibril mi? Evangelion’un içindeki savaş sadece dev robotlara karşı değil; çocuk aklına yüklenmiş devlet politikalarına, aile yıkıntılarına ve bir türlü ‘büyüyememeye’ karşı. Shinji ağlatıyor çünkü herkes biraz Shinji. Sadece ortalıkta robotla savaşmadığın için fark etmiyorsun.

Bütün bu İncil göndermeleri, Adam ve Lilith hikayeleri, aslında göz boyama. Tıpkı Ankara’nın her yere cami dikmesinin dini bir ihtiyaç değil de, ‘bakın ne kadar kutsalım’ gösterisi olması gibi. Anno’nun amacı, batıdan alıntı yaparak Doğu huzursuzluğunu kusmaktı. Eh, Japonya da çöküşe oynayan bir ada devleti neticede. Çok da uzak değiliz…

Şimdi bazıları çıkıp ‘Ama son filmde şu şu detay vardı’ diyecek. Eyvallah, teorileri seviyoruz. Ama Evangelion, 30 yıldır üzerine konuşulsun diye değil, birinin içini dökmesi için var. Bu yüzden o kadar dağınık. Bu yüzden herkes başka anlıyor. Bu yüzden… bu kadar güzel.

Biraz da şöyle düşünelim, belki Evangelion’un anlamı, tam da kimsenin evde bulamadığı şeydir. Huzur gibi. 😌

Sana da tavsiye, animeyi baştan izle. Ama bu defa ‘Tanrı burada ne demek istemiş’ten çok, ‘Acaba bu karakter neden sürekli kaçıyor’ diye sor. Anlam orada bir yerde. Korkma, düşündürür ama diş geçmez değil.

Dipnotlar:

1: Post-apokaliptik: Kıyamet sonrası. Yani dünya çökmüş, kalan sağlar bizimdir modunda geçen hikayeler.

emrehakan

Algoritmaların susturamadığı bir ses. Gündemin gürültüsünde pür net, ne akıma kapılır ne moda yazar. Anı yakalamaz, onun üzerine not düşer. Evet "NOT".